True costs: Problemen met de berekeningen

De True costs van een product zijn niet eenvoudig te berekenen. Er zijn bijvoorbeeld allerlei methoden in omloop om te berekenen hoe groot de schade is aan de samenleving per eenheid broeikasgas. Daar komt nog bij dat verdubbeling van de uitstoot leidt tot meer dan verdubbeling van schade en dus van verstopte kosten. Een ander probleem is het optellen van diverse soorten True cost. Het kan leiden tot het optellen van appels met peren.

GoedeMarkt lost deze problemen op een paar manieren deels op.

Ten eerste drukt GoedeMarkt de True costs uit in een gemeenschappelijke ‘eenheid’, namelijk in (equivalenten van) DALY, Disability Adjusted Life Years. Een ton CO2 uitstoot kun je vertalen in aantal DALY, en een jaar kinderarbeid ook.
Ten tweede vergelijkt GoedeMarkt de DALY totalen met elkaar en drukt dit niet uit in een geldbedrag maar in een relatieve score, van 0 tot 5 sterren.
Met ‘relatief’ bedoelen we dat we de DALY van eenzelfde soort producten (bijvoorbeeld tomaten) onderling vergelijken.
Het kan lastig zijn om de meerkosten voor duurzaamheidsmaatregelen voor een teler goed te berekenen. De ene teler is minder geld kwijt om over te stappen op biologisch dan de ander, bijvoorbeeld vanwege de kwaliteit van de grond of vanwege nog niet afgeloste leningen die waren afgegeven voor gewone teelt. Ook kan er sprake zijn van onzekere brongetallen (bijvoorbeeld een range, een niet-passend onderzoek, etc.), gebrekkige controle op de beweringen, en dergelijke.

Daarom hanteren we bij GoedeMarkt het principe ‘nadeel van de twijfel’. Dit is ook gebruikelijk op andere gebieden die zich bezighouden met kwaliteit, zoals voedselveiligheid. Daar noemt men dit ook wel de ‘risicobenadering’.
Uiteindelijk is het cruciaal om van alle producten en teeltwijzen zowel de True price / hidden cost als de Fair price inzichtelijk te maken. Op institutioneel niveau moet worden geborgd dat de vervuiler de verstopte kosten gaat betalen en dat hiermee de gedupeerden worden gecompenseerd.

Zolang dat nog niet allemaal op orde is, gebruikt GoedeMarkt.nl een tussenoplossing:

In plaats van alle True costs uit te drukken in euro’s, krijgt elk product ‘sterretjes’, hoe minder True costs, hoe meer sterren.
Een product krijgt sterren op basis van de True costs in relatie tot vergelijk­bare producten. Dus een relatieve sterrenscore. Met als voordeel dat het niet cruciaal is om precies het aantal euro’s te berekenen, als de onderlinge vergelijking tussen producten maar klopt. Ook kan, door jaarlijks het ge­middelde opnieuw vast te stellen, een product dat ‘stil staat’ toch slechter scoren door het voortschrijdend gemiddelde in de sector.
Door True costs uit te drukken in een relatieve score in plaats van in een hard geldbedrag, wordt minder hard de illusie van precisie en compleetheid gewekt. We krijgen een paar keer per jaar van telkens een nieuwe expert een net ander bedrag door, hoe we de verstopte kosten voor CO2 zouden moeten berekenen. Experts zijn het hierover niet precies met elkaar eens. Dat leidt dus tot telkens weer nieuwe schommelingen in de True price berekening. Maar als we in plaats hiervan alleen werken met een relatieve score, uitgedrukt in sterretjes, leidt dit zelden tot schommelingen in het aantal sterretjes. Immers, een verhoging of verlaging van een CO2 tarief werkt door op alle tomaten die worden gestookt op aardgas, dus relatief blijft de onderlinge score dan gelijk.
GoedeMarkt werkt met ‘dit kwartaal de best beschikbare gegevens’; dit kan dus elk kwartaal worden aangevuld en verbeterd.
Door deze sterren-indicatie krijgt de opkoper alsnog de keuze om te kiezen voor een product met minder verstopte (en dus afgewentelde) kosten.
Hoe werkt het GoedeMarkt.nl puntenstelsel?
We werken met indicatoren; per indicator een normgetal waarboven (of waaronder) er sprake is van verstopte kosten (ook wel ‘norm excess’ of negatieve voetafdruk genaamd).
Per indicator zoeken we de meest duurzame norm, het liefst internationaal erkend en breed gedragen) en daarbij de meest complete indicator
.
Soms is er overlap tussen indicatoren. Dan beschrijven twee indicatoren deels hetzelfde fenomeen. We verrekenen dit (met zogenaamde ‘integratie-maten’) op een transparante manier in het ‘duurzaamheidstelraam’ van GoedeMarkt. Zo kun je kinderarbeid-vrij op uitdrukken in diverse indicatoren:
‘fabrieken zonder kinderarbeid’. Voorbeeld: ‘slechts 20% van de onderzochte fabrieken was vrij van kinderarbeid. Dan is de score ‘20% op orde’
Versus: ‘gemaakte uren anders dan kinderarbeid’. Voorbeeld: ‘In fabrieken waar kinderarbeid is aangetroffen betreft dit maar 3% van de gewerkte uren; de rest was ‘volwassen’. Dan is de score ‘97% op orde’.

Per duo indicatoren vragen we experts om aan te geven hoe ze verstopte kosten onderling zouden wegen qua ‘ergte’. Het relatieve gewicht van een indicator wordt dus meritocratisch bepaald en onderling met andere indicatoren vergeleken.
Voor elke indicator zijn er natuurlijk één of meer bedrijven die op die indicator het beste scoren. Die bedrijven krijgen op dat specifieke onderdeel de maximale 5 sterren. Deze ‘hoogste score’ betekent dus niet dat het zonder verstopte kosten is maar wel dat het het beste scoort op dit onderdeel in vergelijking met gelijksoortige producten of merken.
Waarin wijkt dit af van True cost benadering: De mate van overschrijding van bepaalde normen (norm-excess, dus de negatieve voetafdruk als gevolg van overschrijding van grenswaarden) drukken wij ten opzichte van elkaar uit, dus niet in euro’s/dollars. T.z.t. willen we dit ook gaan uitdrukken in DALY-equivalenten.
Het GoedeMarkt fonds zamelt geld in voor deze verstopte kosten. Een deel daarvan gaat naar bedrijven die het relatief goed doen op duurzaamheid. Het is als het ware een eerste ruwe vorm van herverdeling op basis van waardecreatie. Let op, dit staat nog behoorlijk los van de echte True cost berekening en verrekening; maar het is al wel een mooie prikkel en een eerste stap om weeffouten in het marktsysteem te corrigeren.
Bronnen en verwijzingen:
Rapport van de Taskforce verdienvermogen Kringlooplandbouw, Rijksoverheid

Waarom noemen jullie niet de true price in plaats van de true cost, Nature and More

De externe kosten van bananenproductie, Max Havelaar

Op weg naar de echte prijs, echte waarde en echte winst van voedsel, WUR (Wageningen, University and Research)

Duurzame boer nauwelijks beloond voor groen werken, de Volkskrant