Waarom is belastingontduiking onduurzaam?
Veel bedrijven proberen door het vinden van fouten in wetten en het gebruiken van gaten in wetten zo min mogelijk belasting te betalen. Soms door belasting te ontwijken en soms door het plegen van fraude. Vaak wordt er met geld en goederen geschoven tussen landen, zodat (grote) bedrijven zo goedkoop mogelijk uit zijn.
De precieze grens tussen belastingontwijking en belastingontduiking (ook wel belastingfraude genoemd) is niet altijd duidelijk.
Waarom is belastingontduiking een probleem?
Jaarlijks lopen (ontwikkelings)landen enorme bedragen mis door toedoen van illegale en onzichtbare geldstromen die geld wegsluizen naar belastingparadijzen. Zo is het totale bedrag dat ontwikkelingslanden op deze manier zijn misgelopen over de periode 1970-2004 ruim twee keer zo hoog als de totale schuldenlast van het continent. Hierdoor zijn sommige landen niet of onvoldoende in staat om hun beleid te bekostigen en is er niet of onvoldoende geld voor scholing, milieu, gezondheidszorg en veiligheid.
Door onbedoelde verschillen in wetgeving tussen landen kunnen schadelijke effecten ontstaan, doordat belastingbetalers deze verschillen uitbuiten. Er zijn echter ook veel landen die opzettelijk belastingregels zo instellen dat ze geld wegtrekken van andere landen om zelf investeringen binnen te krijgen en de belastingen van andere landen te ontwijken. Dit effect wordt wel eens stropen (poaching) genoemd. Het is in ieder geval een schadelijke vorm van belastingcompetitie.
Ontwijking van belasting leidt soms tot anti-maatregelen die er dan weer voor zorgen dat de structuur van belastingsystemen aangepast wordt (van makkelijk te verplaatsen factoren als inkomen, naar moeilijk te verplaatsen factoren als consumptie).
Belastingfraude is ongewenst om o.a. de volgende redenen:
Een regering heeft geld nodig om haar beleid te kunnen uitvoeren
Belastingfraude is een vorm van oneerlijke concurrentie (oneerlijk tegenover anderen die wel belasting betalen)
Belastingfraude leidt tot economische verstoringen
Belastingfraude levert naar schatting alleen al de lidstaten van de Europese Unie jaarlijks een inkomstenverlies op van 200 tot 250 miljard euro.
Begrippen die belangrijk zijn bij belastingontduiking:
Een aparte vorm van belastingontduiking is transferpricing. Op zich een logisch en eerlijk systeem: de een levert een product of dienst en de ander betaalt hiervoor. Soms loopt dit scheef en betaalt de ontvanger te veel of te weinig voor wat hij krijgt. Vaak gebeurt dit expres en wordt er zo misbruikt gemaakt van verschillen in wetgeving om door het schuiven met goederen en het herprijzen van deze goederen belasting te ontduiken. Het is dus ook een vorm van oneerlijke handel. Om er zeker van te zijn dat commerciële transacties binnen grote bedrijven eerlijk zijn, zou je ze moeten vergelijken met de prijzen die men kwijt is als er tussen twee onafhankelijke firma’s afspraken worden gemaakt. De prijs die een bedrijfsonderdeel aan elkaar of aan zusterbedrijven rekenen voor het leveren van goederen of diensten noemt men een transferprijzen. Een logisch en eerlijk systeem: de een levert een product of dienst en de ander betaald hiervoor. Soms loopt dit scheef en betaald de ontvanger te veel of te weinig voor wat hij krijgt. Slecht management? Soms, maar vaak wordt er misbruikt gemaakt van verschillen in wetgeving om door het schuiven met goederen en het herprijzen van deze goederen belasting te ontduiken. Om er zeker van te zijn dat commerciële transacties binnen grote bedrijven eerlijk zijn, zou je ze moeten vergelijken met de prijzen die men kwijt is als er tussen twee onafhankelijke firma’s afspraken gemaakt worden.
Belastingparadijzen (Tax heavens) zijn gebieden met een gunstige belastingregeling voor bedrijven of vermogende particulieren, om deze naar het gebied te trekken. Soms hanteren deze landen andere (gunstigere) terieven voor niet-bewoners dan voor bewoners. Deze belastingparadijzen worden voor verschillende doelen gebruikt: Ze bieden bijvoorbeeld een locatie voor passieve investeringen (kluizen) een plek waar op papier winst kan worden geboekt en daarnaast ontrekken ze zich aan het toezicht van andere belastingautoriteiten uit andere landen.
Is er iets tegen te doen?
Globalisatie heeft een positief effect op de ontwikkeling van belastingsystemen. Het heeft echter ook een negatief effect, doordat het nieuwe manieren opent waarmee bedrijven en individuen belasting kunnen ontwijken.
Wereldwijd wordt er veel gestreden tegen belastingontwijking en -ontduiking. De Organization for Economic Co-Operation and Development (OESO in het Nederlands) doet dat door richtlijnen op te stellen, onderzoek uit te voeren en controles uit te voeren.
(bron: OEDC (1998) harmful tax competition, an emerging globa issue), OECD (2000) Guidelines for Multinational Enterprises), Wikipedia (November 2012) Belastingfraude), Fairpolitics (2010) CDA stelt vragen over belastingontduiking), Europa-nu (2012) Aanpak fiscale fraude met btw vraagt betere samenwerking), principle X, Art. 5